خاتم کاری، هنری با سبقه تاریخی و افسانه‌ای است که طبق مطالعات بسیاری از کارشناسان و خاتم کاران قدمت آن به بیش از 1000 سال می رسد، هنری که با تمام سختی هایش، خاتم‌کاران و هنرمندان بسیاری را گرفتار شگفتی طرح و نقش وزیبایی خود کرده است.
خاتم کاری، هنری با سبقه تاریخی و افسانه‌ای است که طبق مطالعات بسیاری از کارشناسان و خاتم کاران قدمت آن به بیش از 1000 سال می رسد، هنری که با تمام سختی هایش، خاتم‌کاران و هنرمندان بسیاری را گرفتار شگفتی طرح و نقش و زیبایی خود کرده است.
این هنر در دوران صفوی به تکامل رسید و از سایر نقاط ایران به شهر اصفهان (پایتخت آن زمان) دعوت شدند و با فعالیت در این هنر آثار خارق‌العاده‌ای را به منصه ظهور گذاشتند.
منبر و سقف ایوان اصلی در مسجد جامع عتیق شیراز( با قدمت بیش از هزار سال)، درهای خاتم قصر دلگشا در سمرقند، منبر چوبی مسجد لبنان اصفهان، درب های تالار آییه کاخ گلستان از آثار این هنرمندان چیره‌دست و نمونه بارز شگفتی و زیبایی این هنر است که با گذشت زمان اهمیت این هنر در زمان قاجاریه فروکش کرد و به یادها سپرده شد.
در سال 1307 مدرسه ای با عنوان صنایع مستظرفه به دست محمد غفاری ( کمال‌الملک) تاسیس شد که موجب توسعه‌ای در هنرهای دستی در کشور شد که این کار، آغاز فعالیت کارگاه‌های خاتم کاری دیگری در وزارت فرهنگ و هنر شد.
امروزه مهمترین مرکز خاتم‌سازی جهان، ایران است ، علارقم وجود نشانه هایی از خاتم کاری در کشورهای سوریه، هندوستان، ، عراق و فلسطین، خاتم کاری که در کشورمان از لحاظ قدمت، ظرافت، کیفیت و زیبایی قابل قیاس نیست چراکه هربار رتبه نخست تمام جشنواره های بین المللی را از آن خود کرده است.
هنر خاتم کاری هموراه یکی از هنرهای دستی بسیار باارزش در ایران بوده است که همیشه طرفداران خاص خود را داشته است.
هنر خاتم کاری، هنری است که عجله، بی حوصلگی . یا به قول فدیمی‌تر ها سر به هوایی در آن بی معنی است.
خاتم ترکیبی است از چند ضلعی‌های منظم با تعداد اضلاع متفاوت(پنج، شش، هفت، هشت یا ده ضلعی) که با استفاده از مواد اولیه گوناگون در رنگ‌های مختلف تشکیل میشود و این اشکال هندسی را با قراردادن مثلث‌های کوچک در کنار هم نقش‌بندی می‌کنند.
مواد اولیه خاتم کاری
شامل چوب‌های آبنوس- فوفل- گردو- بقم- عناب-نارنج- کهکم-کبوده و انواع استخوان ها از جمله استخوان و عاج فیل، استخوان شتر و اسب، مفتول های فی برنج، آلمینیوم و نقره و همچنین صدف، نخ پرک، سریشم، لاک است.
از ابزار عمومی مورد استفاده در خاتم سازی می توان به دستگاه مخصوص برش چوب، دستگاه دینام، پرس، چکش،اره، دریل، انواع اره‌ها، سوهان، رنده ،خط‌کش و . چسب‌های مخصوص اشاره کرد.
هنرمندی که در این هنر نقش‌آفرینی می‌کند، خود می‌داند که باید بسیار دقیق و با حوصله باید در این هنر وقت گیر و پرکار فعالیت کند.
از مهمترین خصوصیاتی است که یک خاتم مرغوب مم به داشتن آن است.
در لغت‌نامه دهخدا، خاتم ساز به کسی گفته میشود که پاره‌های استخوان را در چوب با نقش و نگار بنشاند.
به گزارش جهانبین نیوز ؛ در ادبیات( اشعار) هر کجا که نامی از خاتم به چشم خورده، معنی انگشتری را با خود به همراه آورده است.
اینجا، چهارمحال و بختیاری، روستای شیخ شبان است، روستایی که در حال حاضر نگین همان انگشتری است که در افسانه ها از آن یاد شده است.
هنر اصیل طاقت فرسا، سخت، دقیق، پرکار اما زیبا، آرامش بخش و خارق‌العاده است که مدتی است هم‌نشین خانه‌ها و مغازه های کوچک و با صفا اهالی روستا شیخ‌شبان شده است.
سید جواد شیخ شبانی، پیرمردی که پس از گذشت حدود چهل سال زندگی با این هنر، تنها فردی بوده که برای نخستین بار خاتم کاری را به این روستا هدیه کرد، شاید آن روز نمی دانست که با این کارش، روزی این روستا را نگین خاتم کاری کشور می کند.
حال با وجود تمام سختی ها و دوندگی هایی که دارد، تنها خوشحالی این پیرمرد از این بابت است که دیگر برای تهیه مواد اولیه نیازمند واردات مواد از استان های دیگر نیست و در حال حاضر تمام مواد اولیه خاتم کاری و از صفر تا 100 آن را خودشان تولید می کنند.
شاید در ظاهر، این هنر دستی برای برخی ها بسیار ساده تلقی شود اما کافی است تنها یک روز در کنار این هنرمند بود تا بتوان سختی کار را دید.
برای خلق یک اثر، ابتدا باید چوب ها و استخوان های مورد نیاز را در طرح ها و رنگ های مختلف تهیه و با ابزار مخصوص به طول و قطر دلخواه بریده شوند.
سپس از آن ها مثلث هایی تهیه می کنند که باید به طور دلخواه برای طرح م نظر آن را ها را به صورت اضلاع گوناگون تبدیل کنند.
این مثلث های استخوانی و چوبی یا گاها فی در کنار هم قرار گرفته داده شده و با نخ بیشیار محکمی دسته می شوند که به آن پره گفته می شود.
پس از گذشت مدت زمانی نخ ها را باز کرده و این اظلاع سوهای کاری شده و تعدای پراه را در کنار هم قرار می دهند و به هم می چسبانند که اصطلاحا با آن توگلو گفته می شود.
حال به مرحله گل پیچی که یکی از مهمترین مراحل ساخت یک خاتم است، می رسند، در این مرحله بوسیله یک سیم مفتولی چندضلعی منظم در هر طرف این ضلع ها شش سیم چسبانده می شود.
حاصل این مرحله سخت و زمان بر یک ستاره ای است که باید ببا توجه به طرحی که مدنظر است بارها تکرار شود، سپس آن را زیر دسنگاه پرس قرار داده تا پس از آن با برش کاری لایه‌های بسیار نازک چوب دراطراف آن طرح اولیه یک خاتم به وجود آید.
این یک خلاصه بسیار مختصری از ساخت یک خاتم است چرا که گاهی اوقا بیش از 200 مرحله کاری باید گذرانده شود تا طرح اولیه یک خاتم شکل گیرد.
انواع قاب عکس، رحل قرآن، جعبه دستمال کاغذی، قلمدان، جعبه جواهرات،میز و صندلی، تختخواب و . از جمله محصولات و فرآورده های خاتم بوده که در سرتاسر کشور طرفدارن بیشماری دارند.
منبع:جهانبین نیوز
آرت گرام
با ما در ارتباط باشید 09927540386
و لطفا دیدگاه خود را برای ما ثبت کنید
درباره این سایت